Italiaanse Toestanden - Emigratieverhalen


zaterdag 24 december 2011

La Cena delle Sette Cene

Het diner van de 7 gangen, zo heet een eeuwenoude traditie in de Oltrepo die nog door een enkeling in stand wordt gehouden. Zoals door Nando en Leda van het restaurant Bagarellum, waar we goed bevriend mee zijn. Zo geod (kennelijk), dat zij ons speciaal uitnodigden voor deze Cena, net als enkele andere goede vrienden, waar zie een speciale band mee hebben ... Een hele eer!

De 7-gangs cena vindt plaats aan de vooravond van de 24e december, dag waarop van oudsher werd gevast. Om het (harde) werk op het land van de 24e te kunnen doorstaan, werd er aan de vooravond "rijk" gegeten, rijk voor aremluisbegrippen dan. Op basis van de voorhanden groenten en vruchten, presenteerde men 7 gangen, het magische getal 7 kwam daarbij waarschijnlijk voort uit verschillende zowel heidense als religieuze bronnen.

Nando en Leda hadden naast ons nog twee andere koorleden met aanhang uitgenodigd en ook de tandarts (moet je zeker altijd te vriend houden). In het feestelijk aangeklede restaurant passeerden weer tal van heerlijkheden de revue:
  1. Crostini di pane ai cereali con lardo e castagne (heerlijk tongsmeltend spek en kastanje met honing op een toastje)
  2. Cipolle ripiene (gevulde uien, heerlijk zoet met sukade en rozijnen, njam njam)
  3. Fettine di polenta con gorgonzola (gebakken polentaschijfjes met de overheerlijk blauwe kaas)
  4. Tortelli di zucca con funghi porcini (pasta drolletjes gevuld met pompoen in een eekhoorntjesbroodsaus)
  5. Merluzzo al forno con uvetta (Kabeljauw uit de oven met gebakken druiven)
  6. Mele al forno ripiene (een gevulde appel uit de oven, met grappa)
  7. Ciambellone farcito (een ronde cakeplak met zoete saus)

Helaas, nr 7 ging er bij ons niet meer in, het was teveel. De tortelli waren te lekker en daar hebben we ons aan vergrepen. Onder het nuttigen van de gerechten werd er genoegelijk gekeuveld en gelachen, waar bij ook Nando en Leda van de partij waren (hoe los ik een Sudoku op, was een thema).

Dank jullie wel lieve Nando en Leda! Het was een memorabele avond.














woensdag 14 december 2011

Piangere e ridere

In Nederland zetten ze ze je zelfs voor het melden van een overlijden in de wacht: "Een ogenblik geduld alstublieft, er is nog één overledene voor u" ... Ik belde de Dela om het overlijden van mijn moeder door te geven, diezelfde ochtend, 3 december, om 11 uur in haar woning in Zwolle. Hoewel het min of meer een kroniek van een aangekondigde dood was (in augustus was er een inoperabele maagtumor vastgesteld), kwam de snelle achteruitgang in de laatste twee weken toch als een verrassing. En toeval of niet, alles gebeurde net in de 10 dagen dat we zelf in Nederland waren, in een vakantiehuisje niet ver van Zwolle. We waren nog op tijd om haar laatste heldere momenten mee te maken, voordat ze dankzij de morfine definitief in een slaperige toestand wegzonk.

Bijna 85 jaar is ze geworden, eigenlijk een wonder, want een aantal jaren geleden leek ze de 80 niet te gaan halen. Voor haar is het stervensproces gelukkig niet een al te grote belasting geworden: tot twee weken geleden was ze nog mobiel, tot een paar dagen voor haar overlijden was ze nog niet bedlegerig, en ze is uiteindelijk thuis gestorven. Je zou er voor tekenen en ze was er ook klaar voor. 


De verdere afhandeling (afschuwelijk woord) verliep gelukkig erg soepel, dankzij de vriendelijke, zij het erg zijige, Dela-kraai ("En dan is het gebruikelijk om iets op de kaart te zetten zoals Moeder hield van bloemen", "En dan kom ik nu bij punt wat pijnlijk kan zijn, ..."). We wisten wat we wilden en wat niet, eenvoud was het sleutelwoord, ook omdat we weinig belangstellenden verwachtten. Geen koffie met cake, maar gewoon in intieme kring in moeders eigen huisje napraten. Geen rouwwagens. Een eenvoudige kist. Geen rouwbezoek ("apies kijken, noemde mijn tante Adèle dat) de avond voor de crematie. Wel muziek! En een enkel herdenkingswoord. De afdeling Zwarte Humor van de familie Smulders-Bekman deed af en toe een duit in het zakje (of moet ik zeggen: een askegel in de urn), maar de kraai gaf geen kik.

Om de een of andere reden (lachen en huilen liggen dicht bij elkaar) roepen tragische gebeurtenissen als deze, het einde van het leven, meteen ook (bij enkele verdorven geesten tenminste) satirische beelden op. De slapstick van de uitvaart. Toen de kraai voorstelde dat we zelf de baar van rouwcentrum naar crematorium zouden dragen, waarbij de kist een paar keer overgeladen zou moeten worden naar een andere baar en we ook een bruggetje zouden nemen, zag ik de hele film al voor me, eindigend met de kist van mijn dierbare moedertje dobberend in de sloot, half gezonken als een Titanic. Nee, dat moesten we maar niet doen ;-)

Ook de lijst met rouwmuziek uit de bibliotheek van het crematorium gaf aanleiding tot satire. De muziekcollectie bleek ongekende mogelijkheden te bieden:
  • voor overledenen tgv een vliegtuigongeluk: "Vanmorgen vloog ze nog"
  • voor etterbakken: de "Last Post"
  • voor twee tegelijk (zeg maar nee, dan krijg je er ...): "Bedankt lieve ouders"
  • voor eenzamen: "’n Trein naar niemandsland" van Frans Bauer
  • voor diegenen waarbij ook het Familiediner niet mocht baten: "Laat me alleen" van Rita Hovink
  • voor diegenen die nog hoopten: "Vluchten kan niet meer"
  • enz
Er was opvallend veel keus uit de muzak van de Maastreechter Staar, James Last, Fischer Choere en dergelijke meer. Ook heel veel Celine Dion, en die hoor ik zelf ook heel graag NA mijn overlijden.

De gebroeders Buurman & Buurman maakten zelf een mooie cd met eigen keus: de "Dans van de Zalige Geesten" uit Orfeo ed Euridice van Gluck, "Abendlied" van Schumann, "Nocturne nr 20" van Chopin en "Bij de dood van Melissande" van Sibelius. Het klonk allemaal prachtig: Ajeto!

Toespraken waren er van de padrone Nico, een mooi sober gedicht van Augustinus, en van de blogpadrone die zelf iets geknutseld had. Hieronder de tekst. Verrassend was de aanwezigheid van José, Crista en Inge, mijn nichtjes, dochters van Adèle die ook nog wat leuke oude kiekjes mee brachten.

We hebben onze moeder een waardig afscheid kunnen geven. 


Herinneringen

De vroegste
Naar bed, naar bed, zei Duimelot, Eerst nog wat eten zei Likkepot …
Ik zat op schoot bij mijn moeder (?), en het woord Likkepot bleef als een jong konijntje door mijn hoofd huppelen. Likkepot, Likkepot. 

Later
Mijn broer en ik zaten aan de tafel in de woonkamer en prikten met een naald figuren uit karton. Je moest druk zetten om de naald door het karton te duwen, maar niet teveel, want dan zou het scheuren. Van de inspanning gleed de naald weg tussen je bezwete vingers. Het tipje van de tong stak uit onze mond. Opeens klonk er gestommel boven en mijn moeder sprong verschrikt op. Snel, wegstoppen, voor je vader naar beneden komt!

Nog later
We wandelen buiten en lopen langs de school. Ik strijk met mijn rechterhand over het lage bakstenen muurtje. Het voelt ruw aan. Vlak voor we weer naar rechts zullen afslaan, om onze korte ontsnapping uit huis te beeindigen, vraagt mijn moeder opeens: Zullen we naar de kermis gaan? We slaan rechtsaf en steken over. Een warme stroom baant zich vanuit mijn hart een weg door mijn hele lijf, van top tot teen. Een warme stroom die zegt, die roept, die schreeuwt: Ze houdt van me, Ze houdt van me!

Vanaf nu

Ik zie je,
weerspiegeld in een vensterruit
je kijkt naar me, strak, recht voor je uit
Zou het kunnen zijn dat …?
Maar nee

Ik hoor je,
geritsel van vergeeld papier
je bladert door verlopen blaadjes, kranten
Zou het kunnen zijn dat …?
Maar nee

Ik droomde dat je
je eindelijk volledig uitsprak over alles
Zou het werkelijk zo kunnen zijn?
Maar nee

Ik herdenk je,
liefdevol zorgzaam zoals je was
je brengt ons brood, veegt schoon en doet de was
Zou het kunnen zijn dat …?
En ja, zo blijf je leven in mijn hart.


Onze moeder was een stille bescheiden vrouw zonder grote wensen, die niet veel contact zocht met haar omgeving. Wij kenden haar als liefdevol. Een liefde die speciaal haar kinderen gold. Een liefde die ze niet met woorden uitte, maar door zorgzaamheid. Ongevraagd bracht ze ons steeds weer thee, koffie, frisdrank, soep en dergelijke op onze kamers. Trap op, trap af, jaar in, jaar uit.

Ze koos in haar leven twee keer een man die haar uiteindelijk niet het geluk bracht dat ze zocht. Daarom denk ik dat ze vooral de laatste periode van haar leven het gelukkigst is geweest, in haar knusse huisje in Zwolle, samen met mijn broer. Zittend bij het raam, haar blaadjes lezend, kijkend naar de vogels in de tuin, breiend aan een trui. Truien en vesten waren haar handelsmerk en een van haar eigen truien heeft ze nu aan.
We nemen nu afscheid van onze dierbare moeder, die we ons altijd met liefde zullen blijven herinneren.