Via Moruzzi

Wat het rijtjeshuis in een vinexwijk in Nederland is, is in Italië een condominio. Ze verschijnen overal, aan de randen van stadjes en steden in Noord Italië. Gebouwen van 3 of 4 hoog, omgeven door een tuin, voorzien van een parkeerplaats en afgeschermd met een hek. Niet zomaar een hek, maar een cancello a telecommando! En met zwaailicht. Een huis of condominio zonder zo’n hek, zonder oranjegeel zwaailicht is als een koning zonder kroon. Je bent pas echt geslaagd als je een vrijstaand huis hebt kunnen betrekken, mèt het automatische, op afstand bedienbare hek, mèt zwaailicht. Ook de waarschuwingsbordjes dienen natuurlijk aanwezig te zijn, om te voorkomen dat er per ongeluk kinderen bekneld raken en tot friet worden geperst,  als het hek (automatisch! Op afstand!) opeens open zwaait. Veiligheid voor alles.

Een condominio is een huizenblok van een verdieping of drie, vier, waarin zich appartementen bevinden die bereikbaar zijn via een gemeenschappelijke hal. Er is geen galerij. De onderste, kelderverdieping bestaat uit boxen en garages. Er is een vereniging van eigenaren, die zorgdraagt voor reinheid, rust en regelmaat. 

Het appartement dat wij in Pavia betrokken, dat van Giorgio en Franco, lag op de bovenste verdieping van zo’n condomino, in Via Moruzzi, westelijk van het centrum en het station. Het was omgeven door een mooie tuin en er was ruim parkeergelegenheid, gereserveerd per appartement, onder een carport. De hal was bekleed met natuursteen, glimmend en proper, en er was een lift. We kregen het beheer over een afstandsbediening telecommando voor het hek, met zwaailicht!

In de advertenties die voor dit soort condominio verschijnen, lees je vaak dezelfde termen , waarvan je als buitenlander de betekenis en waarde maar moeilijk kan inschatten. Een van die begrippen was riscaldamento autonomo. Was dit belangrijk? Of niet? Daar kwamen we tijdens ons verblijf pas achter, toen we midwinter, buitentemperatuur onder nul, met de ramen wijd open zaten, omdat het binnen tegen de 30 graden liep. Centraal geregelde verwarming, radiatoren die niet afzonderlijk in te stellen zijn. 

Op een avond, het was nog warm, kwamen we thuis en hoorden een rumoer dat ergens uit een kamer of zaaltje kwam. Veel mensen spraken, of beter: schreeuwden door elkaar. Was er een echtelijke ruzie in de een van de appartementen? We wisten het niet. Maar een paar dagen later kwamen we er alsnog achter. Franco kwam langs. TUTTO BENE? Met ons wel, en met jou? Nou, bekende Franco schroomvallig, er waren wat discussies geweest in de vergadering van de vereniging van huiseigenaren. Hij had zich moeten verantwoorden tegenover de andere eigenaren. Wie waren die vreemde buitenlanders die opeens in dat appartement zaten? Kon dat zomaar? Hadden ze het gekocht of was het verhuurd? En waarom weten wij dat niet? Ach ja, Italianen, zuchtte Franco, ze maken een hoop drukte om niks. Stupidaggine, het gaat nergens over. We hoefden ons geen zorgen te maken. Tutto bene!

Persone serie

Dat was de druppel! Giorgio ontstak in toorn over de opmerking die zijn broer Franco net, schertsend gemaakt had: Siete quasi clandestini, jullie zijn eigenlijk illegalen, had hij gezegd. Hoe kun je zoiets zeggen, hoe kun je zo maleducato, onbeleefd zijn, en dan tegenover zulke achtenswaardige personen als wij, in de ogen van Giorgio, waren. Persone serie, persone brave. En daar moet je zuinig op zijn, want die kom je niet veel tegen, was de stilzwijgende implicatie. In Italië zijn er veel, teveel, niet serieus te nemen personen, die maar wat zeggen en iets heel anders doen, onbetrouwbaar en dus te vermijden.

Hoewel broers, zijn Giorgio en Franco toch totaal verschillende personen en tonen ze ieder eigenlijk aan ander gezicht van de Italiaan. Franco de joviale, zorgeloze, vrolijke, niet serieuze Italiaan, die eruit flapt wat hij denkt, de spreekwoordelijke Italiaan zoals elk buitenlander zich die voorstelt. Giorgio vertegenwoordigt juist de zorgelijke, pessimistische en enigszins depressieve versie van de Italiaan, zoals die veel voorkomt, maar in het buitenland eigenlijk onbekend is. Franco begroet je altijd met een oorverdovend Tutto bene? dat retorisch bedoeld is, want hij herhaalt het daarna nog een paar keer, als je even stilvalt. Tutto bene? Hij luistert niet echt. Met Giorgio raak je echter direct in een diepgravend serieus gesprek over de tekortkomingen van Italië en haar inwoners en de eigen uitzichtloosheid. Italië heeft twee gezichten,  met misschien niets ertussen. Is Italië manisch-depressief?

Tussen de broers ontstond een twistgesprek en het dreigde in onze oren uit te draaien op ruzie. We verstonden weinig en vingen alleen de woorden Schengen (Sjenghèn) en pazzo (je bent gek) op. Ruzie, ach nou ja, gewoon het Italiaanse temperament. Non ci sono problemi.

Grommend ging Giorgio verder met het invullen van de ingewikkelde en uitgebreide papierwinkel, die in het kader van de antiterrorismewetgeving moest worden ingevuld. We huurden als buitenlandse, tijdelijke bewoners zijn flat en daar wil de Italiaanse overheid graag het hare van weten. De flat van Giorgio en Franco was de voormalige woonplaats van hun ouders, die een paar jaar geleden overleden waren. De flat  hadden ze gemeubileerd en al aangehouden, maar stond vrijwel altijd leeg en dat was ons geluk, want in Pavia, studentenstad, is vrijwel geen behoorlijke woonruimte te vinden. 

Franco begon intussen, onaangedaan door de woordenwisseling met zijn jongere broer, met ons een gezellige babbel. Over leesbrillen en het gevaar van multi-focus glazen. Franco had verhalen gehoord van mensen die er mee van de trap waren gevallen, doordat ze de treden niet goed konden zien. Levensgevaarlijk! Hij nam ze dan ook niet en, beter nog, hij nam helemaal geen bril, hoewel hij bijziend was. Het jaartal op onze fles jenever van Bols, 1875, las hij als 1575. Franco had sowieso iets met gevaar en gezondheid: toen hij ons de buurt liet zien, wees hij ons op het ziekenhuis, de farmacia, het rode én het groene kruis, allemaal in een wijk, vlak in de buurt. Ons kon niks gebeuren, non ci sono problemi!

We zochten in de zomer van 2007 een appartement in Pavia, voor een half jaar, van september tot maart 2008. Enerzijds voor een studiestage aan de universiteit, anderzijds voor een sabbatical en last but not least om min of meer stiekem eens rond te kijken om te zien of er misschien een leuk huisje te vinden is. Een leuke woonplek met de mogelijkheid om een bed en breakfast te beginnen ... We willen vertrekken om een heel nieuwe wending aan ons leven te geven. Als we iets kunnen vinden dat aan al onze eisen voldoet tenminste, we gaan niet over een nacht ijs, zoals al die brokkenpiloten in de tv-serie Ik vertrek. We zijn tenslotte persone serie!

Onze uitvalsbasis, het appartement in Pavia, hadden we dus met het nodige geluk gevonden en dus kon de zoektocht eind 2007 beginnen. De eerste ontdekking, we hadden alweer geluk, was het gebied ten zuiden van Pavia, de Oltrepò Pavese, waar we thuis in Nederland nooit op gekomen zouden zijn. Gedurende een paar trips door dit gebied zagen we hoe mooi, sprookjesachtig het was. Als we hier toch eens een huis zouden kunnen vinden, op een heuvel, met panoramisch uitzicht, vrijstaand, een grote tuin en ook direct bewoonbaar en geschikt voor vakantieverhuur. Geen geringe eisen, maar als je iets wilt moet je het grondig aanpakken, zoals persone serie betaamt. Het enige wat we nodig hebben, is een beetje geluk.

Non ci sono problemi

VOORAF: vanaf nu neemt dit weblog (voorlopig) een andere wending! Ik zal nu heel regelmatig (elke dag?) korte stukjes publiceren over de geschiedenis van ons verblijf in Italië sinds 2007. Voor een groot deel zijn deze stukken natuurlijk gebaseerd op eerder in dit blog verschenen verhalen. Maar ze zijn nu herschreven met het oog op een algemener lezerspubliek. Het is namelijk het stoute doel van schrijver dezes om alle verhalen uiteindelijk te bundelen en uit te geven als een boek. Hilarische verhalen over het leven in Italië ... of zo. Ik nodig daarom iedereen uit om alvast mee te lezen en waar nodig commentaar te leveren ... en vooral om de verhalen te genieten, als waren ze evenzovele gangen van een Italiaanse maaltijd! Buon appetito!

PS als je de afleveringen per email wil ontvangen dan kun je je daarvoor aanmelden.

Mijn rechterbeen stond nog op de grond, maar toch reed de auto van de makelaar al weg. Alleen door mijn been snel binnenboord te trekken en het portier dicht te slaan, kon ik een ongeluk voorkomen. De makelaar had haast! We gingen dan ook twee huizen bekijken, in de Oltrepò Pavese, aan de overkant van de grote rivier de Po, die dwars door Noord-Italië loopt. Vanuit Pavia, onze tijdelijke woonplaats, was dat een half uur rijden. Ik zat voorin en de makelaar kletste honderduit in rap Italiaans. Ik verstond maar een deel van wat hij zei, ook doordat ik afgeleid werd door het verkeer waar we op zijn Italiaans doorheen kruisten. 

Eenmaal ten zuiden van Pavia was het rustiger op de weg en begreep ik dat Olita, zoals onze makelaar heette, het vooral had over zijn kennis van zaken en de goede staat van de huizen die we gingen bekijken. En wat er eventueel niet naar onze zin zou zijn, kon eenvoudig worden aangepakt, zonder extra kosten, dat had hij al met de verkopers afgesproken. Non ci sono problemi, riep hij. De verkooppraatjes waren al begonnen. Als de kleur van het huis ons niet zou bevallen, dan kon het overgeschilderd worden, nog voor de oplevering, in elke ja echt elke kleur die we maar wilden, zelfs pimpelpaars! Non ci sono problemi!

Het landschap ten zuiden van Pavia was vooralsnog vlak, met rijstvelden, akkers en populierenplantages. Langs de provinciale weg veel lintbebouwing, een afwisseling van huizen in alle soorten en maten en winkelcentra. Kleine dorpjes met winkeltjes, een restaurant en een bar. In verte doemde echter al het heuvellandschap op, waar het huis van onze dromen zou moeten liggen. Olita ratelde verder. Een langzaam rijdende voorligger haalde hij genadeloos in, doorgetrokken streep of niet. Af en toe kwamen ons twee tegenliggers naast elkaar tegemoet, maar gelukkig  pasten  er hier gemakkelijk drie auto's op de tweebaansweg. Non ci sono problemi.

We kwamen in contact met de makelaar dankzij een van de gratis huizenmagazines die je in Pavia overal kan vinden. Ons oog was gevallen op een aardig huis in de heuvels dat uit twee onafhankelijke appartementen bestond, precies wat we zochten, want we wilden in de vakantieverhuur. Een Bed & Breakfast in Italie beginnen, origineel was het misschien niet, gedurfd nog steeds wel. Dat huis van Olita & co leek geschikt en redelijk geprijsd bovendien. Het tweede huis dat we gingen bekijken trok ons vooral vanwege de prijs. De foto van het huis zelf beloofde niet veel goeds: grauw en grijs en ongenaakbaar. Maar als we toch eenmaal met deze makelaar op pad zijn, laten we dan toch maar even gaan kijken.

We bereikten de Ponte della Becca, een één kilometer lange ijzeren brug uit de jaren '20, die de samenvloeiing van de Po en de Ticino overspant. Aan de andere kant begint de Oltrepò, eerst nog steeds vlak, maar als snel heuvelachtig. De eerste wijngaarden verschijnen langs de weg, op de hellingen. Op een uitloper van de heuvels zien we toren van een opvallend kasteel en raadplegen we onze deskundige, genaamd Olita. Welk kasteel is dat, vragen we nieuwsgierig. Hij weet het niet. Maar non ci sono problemi, hij zal het navragen en het ons laten weten ... Misschien wordt ons huis toch niet pimpelpaars. 

Het wordt duidelijk waarom Olita haast had: hij kent de weg niet en rijdt kriskras door de heuvels, op zoek naar herkenningspunten. Wonder boven wonder vinden we het eerste huis, dat toch niet zo geschikt blijkt als we dachten, welke kleur het ook zou krijgen. Aan eenkant lag het tegen een talud, aan de andere kant werd het uitzicht geblokeerd door een schuur. De tuin was van postzegelformaat. Jammer. 

Het tweede deel van de puzzelrit bracht ons, onder veel binnensmonds gevloek en gemompel van Olita, bij de goedkopere kandidaat. De buitenkant beloofde ook in werkelijkheid niet veel goeds, daar zou geen enkele kleur uit de regenboog iets aan kunnen veranderen. Maar de binnenkant! Het huis bleek van binnen geheel gemoderniseerd met nieuwe plavuizen, cv,een complete keuken, zitruimte met sofa's, moderne badkamers. Het appartement op de begane grond kon direct bewoond worden.

Olita leidde ons naar boven, het tweede appartement en opende de luiken van de slaapkamer die aan de dalzijde lag. Een  fabelachtig uitzicht ontvouwde zich voor onze ogen, met in de verte het karakteristieke maar vooralsnog onbekende kasteel. We waren verkocht. Non ci sono problemi!

Liste pulite o Bunga Bunga

Schone lijsten, schone lei. De Italiaanse politiek is alles wat je er clichématig over zou kunnen denken: corrupt, opportunistisch, schaamteloos, schandalig en zo af en toe gelukkig ook hilarisch. De parlementsverkiezingen komen er weer aan (februari), nadat de interim-regering Monti in december is  pootje gelicht door Berlusconi en in de verkiezingsstrijd gaan alle remmen pas echt los. Leuk om te volgen, soms, maar vaak ook ergerlijk, ongelooflijk, onbegrijpelijk, voor een noorderling die het brave Nederlandse parlement en de keurige Nederlandse politieke partijen gewend is. Ach ach wat is het allemaal toch correct en saai in Noord-Europa, zeker nu gekke Rita niet meer meedoet en de LPF al helemaal vergeten is.  Alleen Wilders gooit nog wel ’s een knuppel in het suffe hoenderhok. Waar is de Nederlandse Grillo? Wanneer wordt Mark Rutte nu eens op een bunga-bunga party betrapt? Het zit er (helaas?) niet in …

In het hete Zuiden daarentegen … De meest smeuiige uitspattingen halen de Noord-Europese journaals en kranten wel, maar men is hier van nog veel meer (zwarte) markten thuis. Dit keer hebben de partijen het op hun heupen gekregen om te pleiten voor schone lijsten. Waarschijnlijk geprikkeld door de Lista Civica, de burgerlijst, van Mario Monti, die is samengesteld met een aantal strikte criteria: geen kandidaten op de lijst die al eens veroordeeld zijn voor corruptie, of tegen wie nog een onderzoek loopt, geen kandidaten die al een heel leven in het parlement doorbrengen, geen kandidaten met belangenverstrengeling. Nou ja, er zijn wel een paar uitzonderingen gemaakt (deroghe) voor echt belangrijke kandidaten die niet aan een of meer criteria voldoen. Het blijft Italie.

De PvdA van Italie, Partito Democratico (PD), tevens gedoodverfde winnaar van de aanstaande verkiezingen, volgde meteen het goede voorbeeld en hield zelfs verkiezingen om de kandidatenlijst te bepalen. Keurig keurig, op een paar deroghe na, uiteraard. De PD is sowieso het braafste jongetje van de klas, want ook de lijsttrekker Bersani is democratisch gekozen, na heuse primaries. En dan kan de partij van Berlusconi, de PdL, niet achterblijven, om geen modderfiguur te slaan. Of wel? Het probleem dat de lijsttrekker en kandidaat-premier (wel/niet/wel/niet/wel/niet …) zelf niet aan de criteria voldoet (aan géén van de criteria om precies te zijn) wordt alvast straal genegeerd. Niemand die het erover heeft. De door kroonprins Alfano bepleitte en zelfs al helemaal georganiseerde lijsttrekkersverkiezing was al in december door de come-back van Berlusconi getorpedeerd (2-0 voor de PD). 

Blijft dus de mogelijkheid om op zijn minst te zorgen voor een schone lijst kandidaten, d.w.z. vanaf nummer 2 op de lijst. En het realiseren van die doelstelling mondde de afgelopen dagen uit in een ongekende soap. Operette in de politiek. Er moest nu echt over besloten worden want de deadline voor het indienen van de officiële lijst met kandidaten was deze week. Uren en uren koortsachtig overleg in de PdL, nachten lang ging men door, hardliners tegenover belangenverstrengelaars en kandidaten die het  juridische zwaard van Damokles boven zich voelden bungelen. Gisteren was het zover. Enkele schuinsmarcheerders werden er inderdaad uitgeknikkerd. Daaronder ene Cosentino, die al een paar keer aan het gevang was ontsnapt doordat het parlement (dwz zijn maatjes) hem immuniteit had verleend. Voor hem was herverkiezing van het grootste belang, ivm twee processen die nog tegen hem lopen en die er niet goed voor hem uitzien. 

Maar hij redde het niet: Berlusconi’s opiniepeilers voorspelden een verlies van 3 procentpunten in geval van een lijst met Cosentino en dat kan de PdL nu niet gebruiken. Even goede vrienden … ? Nou nee, want Cosentino maakte zich meester van de officiële kandidatenlijst van de zijn regio Campania en ging ermee van door. En dat vlak voor de deadline.Na een wilde achtervolging met een auto blu (de dure politieke dienstauto) werd Cosentino uiteindelijk klemgereden. Geemotioneerd, verward, panisch weigerde hij de lijst af te staan. De PdL werd gered door een noodmaatregel: alle kandidaten van de lijst werden opgeroepen om een nieuwe lijst te tekenen. Zie hier het verslag van het spektakel. Hoera, verkiezingstijd!

(overzicht van de symbolen van alle deelnemende partijen en coalities)

Milano vera

Leuk hoor, een gids over Milaan maken met honderden artikeltjes over alles wat er te zien is, musea, monumenten, kunst en cultuur, winkels, bars, restaurants, hotels en B&B's. Allemaal op basis van vele uren virtueel websurfen door de grote mode-metropool. Maar hoe ziet het er eigenlijk in het echt uit? Op een enkel tripje na (Scala), was het er nog niet echt van gekomen om een museum te gaan bezoeken. Nu had ik voor vrijdag de afgelopene een leuk concertbezoek geregeld: de Messiah van Handel in het Auditorium van Milaan. Daar waren we vorig jaar ook al eens geweest en, naar later bleek, voor precies dezelfde uitvoering. De koorpadrone bleek tegelijkertijd een Schola concert te hebben en wilde eigenlijk niet mee, en vond zijn definitieve excuus in het feit dat hij deze uitvoering dus al eens gehoord had. Elk voordeel heb zn nadeel: de app-padrone kon nu vrijuit eerder naar Milaan vertrekken, zonder last of harige ruggespraak, om een museumpje te bezoeken. Eindelijk! En zo geschieddddde.

De Milaan-padrone ging om 14 uur weg en reed vlot naar het metrostation Famagosta dat zeer comfortabel aan een speciale afrit van de A7 ligt. Kan niet missen. Onderweg passeer je maar één stukje tol, a €2,20. Vanaf de parkeergarage is het simpel om het centrum te bereiken, hetzij via halte Cadorna (ook treinstation, een major hub), hetzij, na een overstap, op het Domplein. Een dagkaart kost maar 4,50 en daarmee heb je verder geen omkijken meer naar het vervoer. Om 15 uur was de Dom al in zicht. Eerste museumstop: het Poldi Pezzoli, bekend om zijn kleine collectie Renaissance topstukken (maar zelf niet wereldberoemd). Dit huis-museum zoals het heet, want gehuisvest in het huis van de kunstverzamelaar Poldi-P. zelf, ligt op een steenworp van de Scala en is dus makkelijk te voet te bereiken vanaf het Domplein.

In dit mooie museum heeft de Renaissance-padrone een uurtje doorgebracht. Met iets meer tijd zou je er ook een kleine twee uur voor kunnen uittrekken als je wilt. De topstukken bevinden zich allemaal in een heel mooi uitgelichte zaal, maar ook in de andere ruimtes is er het nodige bezienswaardigs te genieten. Onverwacht is dat je vrolijk foto's van de schilderijen mag maken en dat je er gerust met je neus bovenop kunt gaan staan om de details in je op te nemen. Zo was er een schilderijtje ter grootte van een postzegel van een Nederlands landschapje met mensen en een hondje, dat van een onwaarschijnlijk detail was. Hoe kun je zo precies schilderen, met een naald?

Heel onverwacht maar spectaculair was de wapenzaal op de begane grond (de heer P.-P. verzamelde niet alleen schilderijen), vol met prachtig bewerkte helmen, kurassen, pistolen en ander -tuig. Vooral de inrichting was adembenemend en bleek dan ook bedacht door een moderne kunstenaar, Aldo Pomodoro, zelf bekend van grote metalen kunstwerken die her en der in Milaan te vinden zijn. De associatie die ik kreeg was die van de Wagner-opera Parsifal, met die optocht van ridders in volle wapenuitrusting aan het eind van de zaal. Jammer genoeg ontbrak de muziek (ouverture zou leuk zijn). De hele zaal zelf en de vitrines aan de zijkant zijn een kunstwerk op zich. Niet te missen!

Na een biertje (6€, we zijn wel in de grote stad) bij Bar Straf, vooral bekend van de Milan & More App ;-) , even een bliksembezoek aan het fonkelnieuwe Museo del '900, pal naast de Dom in een van de twee Arengario-gebouwen, die prachtig gerestaureerd zijn. Moderne kunst van de 20ste eeuw en de bovenste plank. Gratis bezoek vanaf 2 uur voor sluitingstijd en ... op vrijdag vanaf half vier. Mooi! Via de fraaie moderne interne wentelallee bereikte de draaipadrone eerst het topstuk van het museum, de magnifieke en enorme Quarto Stato van Pellizza di Volpeda, heel mooi in een eigen ruimte tentoongesteld. Bijzonder om dit nu eens in het echt te zien (wel achter glas dit keer). Verder Picasso, Morandi, Boccioni en andere meer of minder bekende kunstemakers, waar de padrone niet veel verstand van heeft. Er zit wel veel interessants bij, dat moet gezegd, zodat dit museum nog wel eens een tweede intensiever bezoek waard is.

(wordt vervolgd)

Frazione Belga

Het moest een keer gebeuren. Je praat met een (veronderstelde) Italiaan, die bij nader geen Italiaan blijkt te zijn, maar een Nederlander, of in dit geval een Belg. Grappig blijft het wel.

In dit geval reed ik zaterdagochtend naar het wijnbedrijf Mezzaluna net voorbij Montalto Pavese. Het was erg mistig in ons dal, maar bij Montalto werd het zicht gelukkig wat beter. Ik wist waar de cantina lag, want deze route rijden we heel vaak en het fleurige embleem van Mezzaluna valt op. Ik had me altijd al afgevraagd welke interessante wijn hier gemaakt zou worden. En nu ging ik het bezoeken, in het kader van de sommelierscursus! Dacht ik tenminste. Reden voor twijfel was er zeker, want een paar weken geleden dacht ik ook al dat de proeverij hier zou zijn en bleek abuis.

Terwijl ik aan kwam rijden zag ik niet direct andere medecursisten of geparkeerde auto's. Ik reed even voorbij de cantina om toch een parkeerplek te zoeken en herkende achter het stuur van een tegemoetkomende auto een medecursiste, die de vorige les naast mij gezeten had. Gelukkig, ik ben niet de enige, dacht ik. Zij keek me vragend aan, trant "Waar is het?" en ik gebaarde dat ze iets verderop moest zijn. Ik keerde en ging haar voor naar de parkeerplekken bij de cantina. We stapten uit en begonnen te babbelen in het Italiaans, over de mist, de vraag waarom de anderen er nog niet waren enz. De cursusorganisatrice reed langs in haar landrover en in haar slipstream arriveerden er een paar andere cursisten. We zaten goed! Gebabbel met de wijnakela.

Opeens vraagt mijn medecursiste: "Ma Lei non è italiano, vero?" en inderdaad, "Sono Olandese", zeg ik. "Maar dan spreekt u Nederlands!" is de verbaasde reactie. Ik ben zo verbaasd als zij. Hebben we een avond naast elkaar gezeten en hier een tijd in vloeiend(?) Italiaans gesproken zonder het door te hebben. Later blijkt dat we al wel in het Nederlands gecorrespondeerd hebben, via LinkedIn, naar aanleiding van de website over de Oltrepo van haar en haar Italiaanse man, website die ik tijdens een van mijn Google-strooptochten was tegengekomen. Zij zijn net vanuit Belgie naar Italie verhuisd om een wijnbedrijf en aardbeienkwekerij te runnen, in Rivanazzano. Dat wordt weer een leuk contactje!

De rondleiding daarna (in het Italiaans) was interessant (iedere wijnmaker heeft zo weer zijn/haar eigen ideeen). Dit bedrijf was een all-woman affaire en de eigenaresse was iemand met duidelijke meningen. Bij de proeverij bleek de rode Pinot Nero heel lekker en met zijn 7€ zeer betaalbaar, zeker in vergelijking met sommige 30€ flessen die we bij cursus wel eens te proeven krijgen. Over de prijs-kwaliteitsverhouding van verschillende wijnen valt heel veel te zeggen!